الکل

اَلکُل به گروهی از مواد مرکب شیمیایی آلی گفته می‌شود که از اتمهای کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده است و در هر مولکول آنها یک یا چند گروه خاص به‌نام هیدروکسیل وجود دارد. هر گروه هیدروکسیل ((-OH از یک اتم اکسیژن و یک اتم هیدروژن تشکیل شده است. الکلها یا جامدند یا مایع و بیشتر آنها بی‌رنگ و کم‌وبیش سمی‌اند. آنچه در بین مردم به الکل معروف است، الکل سفید یا اتیل الکل است که در نوشابه‌های الکلی نیز وجود دارد. گذشته از مصرف مستقیم الکل، انواع الکلها به‌عنوان سوخت، مادۀ ضدعفونی‌کننده یا مایع درون دماسنج به‌کار می‌رود. از الکلها بیشتر در صنایع و برای تهیۀ مواد گوناگون، مانند ضدیخ، لاک، عطر، مواد منفجره، چرم مصنوعی و دارو استفاده می‌کنند. امروزه الکلها را از گازهای نفتی، چربیهای طبیعی و مواد قندی و نشاسته‌ای تهیه می‌کنند. نخستین‌بار در حدود هزار سال پیش، محمدبن زکریای رازی، پزشک و دانشمند ایرانی، الکل سفید را از تقطیر شراب به‌دست آورد. واژۀ الکل از کلمۀ عربی الکُحل گرفته شده است که در آغاز به‌معنای گرد بسیار نرم سرمه به‌کار برده می‌شد و سپس معنای جوهر پیدا کرد.

اُکسیژن

اُکسیژن (Oxygene) از عنصرهای شیمیایی است با نماد O، عدد اتمی 8 و عدد جرمی 15/9994. اکسیژن عنصری است گازی، بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه. گاز اکسیژن در فشار جَوّ، در دمای 183- درجۀ سلسیوس (C°) به‌حالت مایعی به رنگ آبیِ کم‌رنگ درمی‌آید. مایع اکسیژن در دمای C° -218/4 منجمد می‌شود. چگالی گاز اکسیژن در دمای C° 0، 1/429 گرم در لیتر است.

اُکسیدها

اُکسیدها موادی هستند که از ترکیب شیمیایی اکسیژن با عنصرهای دیگر پدید می‌آیند. مثلاً هنگام سوختن زغال، کربنِ موجود در آن با اکسیژن هوا ترکیب می‌شود و دوگونه کربن اکسید تشکیل می‌دهد: یکی کربن دی‌‌اکسید یا گاز کربنیک (CO2) و دیگر کربن مُنوکسید (CO). احتراق (سوختن) ترکیب شدن سریع مادۀ سوختنی با اکسیژن است.

اُکسیداسیون

اُکسیداسیون (اُکسایش) واکنشی شیمیایی است که در آن یک ماده الکترون یا هیدروژن از دست می‌دهد یا اکسیژن می‌گیرد. اکسیداسیون همواره با واکنشی دیگر به‌نام اِحیا یا کاهش همراه است که در آن یک ماده الکترون یا هیدروژن می‌گیرد، یا اکسیژن از دست می‌دهد. مجموع این دو واکنش را فرایند اکسیداسیون ـ احیا (اکسایش ـ کاهش) می‌نامند که در آن اکسیژن، هیدروژن یا الکترون از ماده‌ای به مادۀ دیگر منتقل می‌شود.

لیتیُم

لیتیُم (Lithium) عنصری است شیمیایی با علامت اختصاری Li. عدد اتمی آن ۳ و عدد جرمی ‌آن 941/6 است. نقطۀ ذوب لیتیم 54/180 و نقطۀ جوش آن 1342 درجۀ سلسیوس (C°) است. چگالی آن در C°20 برابر 534/0 گرم بر سانتی‌متر مکعب است.

لوتتیُم

لوتِتیُم (Lutetium) یا لوتسیم (Lutecium) عنصری است شیمیایی و کمیاب با نماد Lu، عدد اتمی 71 و عدد جرمی 9/174. نقطۀ ذوب لوتتیم 1663 و نقطۀ جوش آن 3402 درجۀ سلسیوس (C°) است. در دمای C°24، چگالی آن 841/9 گرم بر سانتی‌مترمکعب است. این عنصر آخرین فلز سری لانتانوئیدهاست. این فلز بیشترین چگالی و بالاترین نقطۀ ذوب را در میان فلزات نادر (کمیاب) خاکی دارد.