اشعۀ گاما

اشعۀ گاما (پرتو گاما) از تابشهای الکترومغناطیسی است. این پرتو طول موجهایی کوتاه‌تر از طول موجهای نور و اشعۀ ایکس دارد و بر سلولهای بینایی اثری که سبب دیده شدن اجسام می‌شود نمی‌گذارد. پرتو گاما، مانند دیگر تابشهای الکترومغناطیسی، با سرعت نور منتشر می‌شود. توانایی نفوذ این اشعه بسیار بیشتر از توانایی نفوذ اشعۀ آلفا و اشعۀ بتاست. پرتو گاما هنگام واپاشی هستۀ اتمِ عنصرهای رادیواکتیو پدید می‌آید. هستۀ رادیواکتیو، وقتی که پرتو گاما تابش می‌کند، مقداری از انرژی خود را ازدست می‌دهد، اما در ساختمان آن تغییری پدید نمی‌آید. هرچه هستۀ رادیواکتیو پرتو گاما با طول موج کمتری تابش کند، انرژی تابشی آن زیادتر و توانایی نفوذ این پرتو بیشتر می‌شود. مثلاً اگر هسته‌ای 5 میلیون الکترون ولت (MeV 5) انرژی ازدست بدهد، توانایی نفوذ پرتو گامایی که از آن پدید می‌آید به‌قدری زیاد است که ورقه‌ای از آهن به ضخامت 2/5 سانتی‌متر، آبی به عمق 23 سانتی‌متر، یا ورقه‌ای از سرب به ضخامت 13 میلی‌متر فقط می‌توانند از گذشتن پنجاه درصد این پرتو جلوگیری کنند. به‌این‌ترتیب، سرب بهترین وسیله برای جلوگیری از نفوذ پرتو گاماست.

اشعۀ کیهانی

اشعۀ کیهانی (پرتو کیهانی) از تابشهای ذرات بسیار پرانرژی است که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در فضا حرکت می‌کند. بیشتر این ذرات پروتون هستند، اما در میان آنها هستۀ اتمهای عنصرهایی مانند هِلیُم، کَربُن، آهن و ذراتی مانند الکترون نیز وجود دارد. همۀ ذرات پرتو کیهانی بار الکتریکی دارند. بعضی از ذرات پرتو کیهانی می‌توانند از جَوِّ زمین بگذرند و خود را به سطح زمین برسانند. بخشی از این ذرات پرانرژی می‌توانند در پوستۀ زمین نفوذ کنند.

اشعۀ کاتُدی

اشعۀ کاتُدی (پرتو کاتدی) تابش الکترونهایی است که از قطب منفی یک لامپ خلأ خارج می‌شوند. لامپ خلأ لولۀ شیشه‌ای یا فلزی است که درون آن از هوا و گازهای دیگر خالی شده است و دو صفحۀ فلزی دارد که یکی به قطب مثبت و دیگری به قطب منفی جریان الکتریسیتۀ مستقیم وصل است. صفحۀ مثبت را آنُد و صفحۀ منفی را کاتُد می‌نامند. به‌سبب اختلاف پتانسیل الکتریکی زیاد میان آند و کاتد، جریانی از الکترونها از کاتد خارج می‌شود که آن را پرتو کاتدی می‌نامند. پرتو کاتدی با سرعت زیاد و در خط راست عمود بر صفحۀ کاتد حرکت می‌کند. پرتو کاتدی و پرتو بتا شبیه یکدیگرند. اما پرتو بتا الکترونهایی هستند که درنتیجۀ واپاشیِ هستۀ اتم بعضی از عنصرهای رادیواکتیو به وجود می‌آیند.

اشعۀ فروسرخ

اشعۀ فروسرخ (پرتو فروسرخ) از تابشهای الکترومغناطیسی است. این پرتو طول موجهای بلندتر از طول موجهای نور معمولی دارد و بر سلولهای بینایی اثری که سبب دیده شدن اجسام می‌شود نمی‌گذارد. این پرتو را پرتو گرمایی و اشعۀ مادون قرمز نیز نامیده‌اند.

اشعۀ آلفا

اشعۀ آلفا (پرتو آلفا) ذرّاتی هستند که بار الکتریکی مثبت دارند و هنگام واپاشی هستۀ اتم بعضی از عنصرهای رادیواکتیو، از هسته تابش می‌شوند. ذرۀ آلفا شبیه هستۀ هلیم است. هر ذرۀ آلفا از 2 پروتون و 2 نوترون تشکیل شده است که محکم به‌هم پیوسته‌اند و به‌آسانی نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد. هستۀ رادیواکتیو وقتی که ذرۀ آلفا تابش می‌کند، مقداری از انرژی خود را از دست می‌دهد و ساختمان آن تغییر می‌یابد. دو پروتون و دو نوترون از هستۀ آن کاسته می‌شود. در نتیجه، عدد جِرمی هسته 4 واحد و عددِ اتمی آن 2 واحد کمتر می‌شود. مثلاً هستۀ اورانیمِ 238، که یکی از ایزوتوپهای اورانیم است و 92 پروتون و 146 نوترون دارد، پس از تابش ذرۀ آلفا، به هستۀ توریمِ 234 تبدیل می‌شود که 90 پروتون و 144 نوترون دارد.