عَجایب هَفتگانه

عَجایب هَفتگانه ترجمۀ فارسی اصطلاحی است مربوط به دوران یونان و روم باستان. در آن دوران در یونان باستان و نیز در زمان اسکندر مقدونی در روم، هفت اثر معماری و پیکرۀ عظیم را به این نام می‌خواندند. در طول زمان فهرست عجایب هفتگانه تغییر کرده است. اهرام سه‌گانۀ مصر، باغهای معلق بابل، مجسمۀ زئوس، معبد آرتمیس، موسولئوم، مجسمۀ رودس و فانوس دریایی اسکندریه نخستین عجایب هفتگانه بوده ‌است. این فهرست به آنتی‌پاتر، نویسندۀ یونانی قرن دوم پیش از میلاد، منسوب است. دورۀ ساخت این آثار از حدود 000 3 سال پیش از میلاد تا 476 م است. از این آثار به‌جز اهرام مصر، تنها تصویرهایی خیالی برجای ‌مانده است.

عَبّاسیان

عَبّاسیان (656-132 ﻫ ق) نام دومین سلسله از فرمانروایان عرب است که پس از امویان به قدرت رسیدند. ابومسلم خراسانی، سردار ایرانی، نقش مهمی در پیروزی آنان بر امویان داشت. عباسیان بر بخش بزرگی از سرزمینهای اسلامی، خراسان بزرگ، شمال هندوستان و بخشی از اسپانیا حکم می‌راندند. نسبشان به عباس‌بن عبدالمطلب، عموی پیامبر(ص) می‌رسید، ازاین‌رو به عباسیان یا بنی‌عباس (فرزندان عباس) مشهور شدند. با حملۀ مغولها به بغداد و کشته شدن مستعصم‌بالله به‌دست هلاکوخان مغول حکمرانی آنان به پایان رسید.

عدسی

عَدَسی قطعه‌‌ای نازک از ماده‌ای شفاف مانند شیشه یا پلاستیک است که پرتوهای نور پس از عبور از آن به هم نزدیک (متمرکز) یا از هم دور می‌شوند. عدسیهایی که پرتوهای نور را به هم نزدیک کنند عدسیهای همگرا یا محدب و عدسیهایی که پرتوهای نور را از یکدیگر دور کنند عدسیهایی واگرا یا مقعر می‌نامند. هر کدام از دو سطح عدسی ممکن است تخت، کوژ (محدب) یا کاو (مقعر) باشد. عدسیها را در ابزارها و دستگاههای نوری‌ مانند عینک، ذره‌بین، میکروسکوپ، تلسکوپ، دوربین عکاسی و پروژکتور به‌کار می‌برند. (شکل 1)

عَجایِب‌المَخلوقات

عَجایِب‌المَخلوقات (شگفتیهای آفرینش) کتابی است نوشتۀ زکریای قزوینی، مورخ و جغرافیدان ایرانی قرن هفتم هجری، به زبان عربی دربارۀ شگفتیهای جهان آفرینش، تاریخ و جغرافیا. در زبان فارسی و نیز عربی چندین کتاب دیگر با همین نام یا در همین موضوع، در دوره‌های گوناگون به‌ویژه از سدۀ سوم تا هفتم هجری، نوشته شده است. پس از کتاب قزوینی، شناخته‌ترین عجایب المخلوقات کتاب محمد طوسی ( محمد پسر محمود پسر احمد طوسی) است که به فارسی نوشته شده است.

عالی‌قاپو

عالی‌قاپو بنایی تاریخی است در غرب میدان نقش جهان اصفهان و روبه‌روی مسجد شیخ لطف‌الله. ساخت آن در زمان شاه عباس اول صفوی (996-1038ﻫ ق) آغاز شد اما پس از آن، در زمانی نزدیک به یک قرن و در پنج مرحلۀ ساخت‌وساز، به‌شکل بنای شش طبقۀ امروزی درآمد. این بنا با حدودِ 48 متر بلندی، از روبه‌رو سه طبقه، از پشت چهار طبقه و از پهلو پنج طبقه دیده می‌شود. عالی‌قاپو برای اقامت شاهان صفوی و پذیرایی از مهمانان شاه ساخته شد. عالی‌قاپو عبارتی به زبان ترکی است به‌معنی دروازۀ عالی (شاهانه). معماری عالی‌قاپو را کار استاد علی‌اکبر اصفهانی یا استاد محمدرضا پسر استاد حسین بنای اصفهانی دانسته‌اند و بیشتر نقاشیهای بنا کار رضا عباسی است.

عروسک

عَروسَک تندیسی یا پیکره‌ای است به‌شکل انسان یا جانوران که از جنسهای گوناگون و در اندازه‌های متفاوت ساخته می‌شود. عروسک معمولاً وسیلۀ سرگرمی و یادگیری کودکان است، اما برخی عروسکها کاربرد آیینی و مذهبی دارند.