مثنوی از کهنترین قالبهای شعر فارسی است. بیتهای مثنوی در یک مجموعه هموزناند و هر بیت قافیهای مستقل و جداگانه دارد و هر دو مصراع آن همقافیه است، ازاینرو آن را مثنوی (دوتایی) مینامند. (واژۀ مثنوی از واژۀ عربی مثنیٰ است.) این قالب شعری گذشته از استقلال قافیه در هر بیت، از نظر شمار بیتها نیز محدودیتی ندارد، ازاینرو، شاعران داستانها و مضمونهای مفصل را در قالب مثنوی میسرایند. داستانهای حماسی و تاریخی مانند شاهنامۀ فردوسی، داستانهای غنایی (عاشقانه) مانند خسرو و شیرین اثر نظامی گنجوی و ویس و رامین اثر فخرالدین اسعد گرگانی، منظومههایی با اندیشهها و آموزههای عرفانی مانند حدیقةالحقیقه سرودۀ سنایی غزنوی، مثنوی مولوی و منطقالطیر اثر عطار نیشابوری و اندرزنامههای اخلاقی مانند بوستان سعدی ازجمله آثاری است که در این قالب سروده شده است.
