مانا نام چند طایفه و قبیله بود که از هزارۀ دوم پیش از میلاد در جنوب دریاچۀ ارومیه سکونت داشتهاند. سرزمین مانا با سرزمینهای آشور، اورارتو و ماد همسایه بود. مقابله با غارتگری و توسعهطلبی آشور و اورارتو موجب اتحاد قبایل مانایی و تشکیل دولت مانا در هزارۀ اول پیش از میلاد شد. این دولت برای مقابله با دو همسایۀ مهاجم خود ناچار بود گاهی با یکی از آنها علیه دیگری متحد شود. مانا از حکومتهای مهم پیش از پادشاهی ماد بود که پس از حدود سه قرن حکمرانی (حدود قرن هفتم پیش از میلاد)، جزئی از دولت ماد شد. دولت مانا نقشی مهم در رشد فرهنگ و تمدن پادشاهی ماد داشته است. مانا را ماننا و منّا نیز نامیدهاند.
