اِشَک، جزیره

اِشَک، جزیره از جزیره‌های دریاچۀ ارومیه در هنگام پُرآبی آن بود که مساحت آن به حدود 26 کیلومتر مربع می‌رسید. بلندترین نقطۀ آن 499 1 متر بالاتر از سطح آبهای آزاد است. در بهار ‌هنگام بالا آمدن آب دریاچۀ ارومیه، بخشهایی از این جزیره زیر آب می‌رفت و به‌صورت پنج جزیرۀ جدا از هم در می‌آمد. از سال 1393 ﻫ ش، به‌سبب کم شدن آب دریاچه و خشک شدن بخش جنوبی آن، این جزیره به خشکی پیوسته است. این جزیره را اِشَک داغی (کوهِ خَر) نیز خوانده‌اند.

اشکبوس

اَشْکبوس از چهره‌های شاهنامۀ فردوسی است. پهلوانی بود از سپاه اَفراسیاب، پادشاه توران، که به جنگ ایرانیان آمد. رستم پیاده به جنگ اشکبوس رفت و با یک تیر او را از پا درآورد. نبرد رستم و اشکبوس به‌سبب زبان زیبای حماسی آن نمونۀ هنر والای فردوسی در سرودن حماسه است.

اشکانیان یا پارتیان

اشکانیان (پارتیان) نام سلسله‌ای از پادشاهان ایرانی است که حدود پانصد سال، از حدود 250 ق م تا حدود 226 م، بر بخش بزرگی از فلات ایران، جلگۀ بین‌النهرین و آسیای صغیر حکومت کردند. تاریخ دورۀ فرمانروایی اشکانیان و شمار شاهان این سلسله و همچنین مدت فرمانروایی هریک از آنها کاملاً روشن نیست. بنیان‌گذار این سلسله سرداری ایرانی بود به‌نام اَرَشک که رهبری قبیلۀ چادرنشین پَرنی را، که در شرق دریای خزر زندگی می‌کردند، به عهده داشت. او با یاری برادرش، تیرداد، در برابر دولت یونانی سلوکیان به‌پاخاست و با تصرف دو ایالت هیرکانیا و پارت، دولت اشکانی را پایه‌گذاری کرد.

اشعۀ گاما

اشعۀ گاما (پرتو گاما) از تابشهای الکترومغناطیسی است. این پرتو طول موجهایی کوتاه‌تر از طول موجهای نور و اشعۀ ایکس دارد و بر سلولهای بینایی اثری که سبب دیده شدن اجسام می‌شود نمی‌گذارد. پرتو گاما، مانند دیگر تابشهای الکترومغناطیسی، با سرعت نور منتشر می‌شود. توانایی نفوذ این اشعه بسیار بیشتر از توانایی نفوذ اشعۀ آلفا و اشعۀ بتاست. پرتو گاما هنگام واپاشی هستۀ اتمِ عنصرهای رادیواکتیو پدید می‌آید. هستۀ رادیواکتیو، وقتی که پرتو گاما تابش می‌کند، مقداری از انرژی خود را ازدست می‌دهد، اما در ساختمان آن تغییری پدید نمی‌آید. هرچه هستۀ رادیواکتیو پرتو گاما با طول موج کمتری تابش کند، انرژی تابشی آن زیادتر و توانایی نفوذ این پرتو بیشتر می‌شود. مثلاً اگر هسته‌ای 5 میلیون الکترون ولت (MeV 5) انرژی ازدست بدهد، توانایی نفوذ پرتو گامایی که از آن پدید می‌آید به‌قدری زیاد است که ورقه‌ای از آهن به ضخامت 2/5 سانتی‌متر، آبی به عمق 23 سانتی‌متر، یا ورقه‌ای از سرب به ضخامت 13 میلی‌متر فقط می‌توانند از گذشتن پنجاه درصد این پرتو جلوگیری کنند. به‌این‌ترتیب، سرب بهترین وسیله برای جلوگیری از نفوذ پرتو گاماست.

اشعۀ کیهانی

اشعۀ کیهانی (پرتو کیهانی) از تابشهای ذرات بسیار پرانرژی است که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در فضا حرکت می‌کند. بیشتر این ذرات پروتون هستند، اما در میان آنها هستۀ اتمهای عنصرهایی مانند هِلیُم، کَربُن، آهن و ذراتی مانند الکترون نیز وجود دارد. همۀ ذرات پرتو کیهانی بار الکتریکی دارند. بعضی از ذرات پرتو کیهانی می‌توانند از جَوِّ زمین بگذرند و خود را به سطح زمین برسانند. بخشی از این ذرات پرانرژی می‌توانند در پوستۀ زمین نفوذ کنند.