مانویت (آیین مانی) ترکیبی است از عقاید عرفان مسیحی، فلسفۀ افلاطونی، عقاید زردشتی و بودایی و صابئی که با اندیشههای مانی دربارۀ چگونگی هستی، شکل یافته و نوعی رنگ عرفانی به خود گرفته است. اساس مانویت بر دو اصل نور و تاریکی یا خیر و شر قرار دارد که جدا و ضد یکدیگرند. ازاینرو آن را از ادیان معتقد به ثَنَویت (دوخدایی) دانستهاند. بهعقیدۀ مانی در اَزَل و پیش از آفرینش دنیا، دو اصل نور و تاریکی، دو قلمرو مستقل داشتند که فرمانروایی عالم نور (جهان آرامش و سعادت) را پادشاه نور بهعهده داشت؛ و بر عالم تاریکی (جهان جنگ و پریشانی)، اهریمن یا شیطان فرمانروایی میکرد. اهریمن به قلمرو پادشاه نور حمله کرد و پادشاه نور برای مقابله با او مادر زندگی را آفرید و مادر زندگی هم انسان اَزَلی (اورمزد) را خلق کرد. انسان ازلی با پنج پسر خود، که پنج عنصر نورانی بودند، به پیکار تاریکی رفتند؛ اما اهریمن بر آنها پیروز شد و آن پسران را دیوان خوردند.
