مانی (277-216 م) اندیشهورز ایرانی در دورۀ ساسانیان، بنیانگذار آیین مانوی و نگارگری چیرهدست است. در اندیشه و باور او عالم هستی براساس دو نیرو و یا اصل متضاد، اصل نور و اصل ظلمت، که در نبرد دائمیاند، بنیان یافته است. او رستگاری انسان را با نجات روح از بند ماده امکانپذیر میدانست. این آیین نخست در ایران گسترش یافت، و سپس در شرق و غرب آسیا، مصر و شمال افریقا و قسمتهایی از اروپا منتشر شد.
